Door David Hielkema, Het Parool

Ruim acht jaar heeft Reinier van Dantzig (36) in het kleine fractiekamertje van D66 gezeten. Samen met de partijgenoten bepaalde hij hier de sociaal-liberale koers en werden debatten voorbereid. In de periode 2014-2018 deed hij dat als raadslid, sinds 2018 als partijleider. ‘In coronatijd was het toch wel allemaal erg moeilijk, via zoom. Het is fijn dat we hier nu weer kunnen samenkomen.’

De oppositie kent Van Dantzig niet, omdat zijn partij sinds 2014 in het Amsterdamse college zit. Eerst met de SP en VVD, de afgelopen vier jaar met GroenLinks, PvdA en wederom SP. De partijleider liep in die jaren vaak naar de etage boven het fractiekamertje in de Stopera, waar de wethouders en burgemeester zitten, voor overleg.

De partij kan op 16 maart zomaar weer de grootste van de stad worden. Van Dantzig heeft zijn pijlen erop gericht het kleine kamertje in te ruilen voor een eigen grote kamer: hij wil wethouder Wonen worden. ‘Ik heb na acht jaar Amsterdamse politiek gezien dat als je het pragmatischer en redelijker doet, je echt meer huizen kan bouwen.’

De doelstellingen van 7500 woningen per jaar heeft het afgelopen college vrijwel nooit gehaald. Met name voor lagere en middeninkomens werd te weinig gebouwd. De plannen van D66 zijn nu nog groter: jaarlijks moeten er 9000 woningen bij, allemaal duurzaam en de helft moet voor de middenklasse zijn. Tegelijkertijd is het deze groep die gestaag de stad heeft verlaten. In 2011 had 21 procent van de Amsterdammers een middeninkomen, nu is dat 18 procent.

De middenklasse verliet de stad in acht jaar D66 bestuurstijd. Rekent u het zich aan dat met name deze groep de stad uit trekt?
‘Ja, dat frustreert me. Ik maak me echt zorgen dat we een gebroken stad krijgen waar arm, rijk en het midden niet meer door elkaar heen leven, maar gesegregeerd raken. Daarom vind ik ook dat het tijd is voor grote en stevige ingrepen.’

‘Ik wil er wel bij zeggen dat acht jaar geleden het hele middensegment woningen eigenlijk niet bestond. Dat hebben wij ingevoerd en uit de klei getrokken. Ik vind ook dat we de particuliere sector stevig moeten reguleren.’

U wilt wethouder Wonen worden. Hoe zou u de particuliere sector reguleren?
‘Pandjesbazen en grote vastgoedpartijen als Blackstone laten woningen leegstaan in de hoop dat de economie weer aantrekt en dat ze er hoge huren voor kunnen vragen. Dat is onacceptabel in een wooncrisis. Ik wil hier hoge boetes voor en ik ben voor belasting op leegstand, al was het maar om alle etages boven winkels ook weer te gebruiken. En we gaan door met antispeculatiebeding en opkoopbescherming. Mensen die over de rug van inwoners geld verdienen, hebben echt een probleem met mij.’

Zijn de plannen van 9000 woningen per jaar wel realistisch? De doelstellingen van de afgelopen jaren zijn ook niet gehaald.
‘Om ervoor te zorgen dat je de doelstellingen haalt, moet je er elke dag bovenop zitten. Ik vind dat de vorige wethouder (Laurens Ivens, red.) een dorpse mentaliteit met zich meebracht in het bouwen van de stad. Het ging dan over dertig woningen, maar ik miste grote ideeën. Wonen op water bijvoorbeeld. Eerst krijgen we een hele rits argumenten waarom het niet kan. Ik ben gewend om te kijken naar de dingen die wél kunnen.’

‘Vanuit de gemeenteraad hebben we de doelstelling ook echt aangejaagd. We hebben op een gegeven moment afgesproken: elk middenhuurproject gaat nu door. Je ziet dan ook dat de bouwproductie daardoor omhoog is gegaan.’

VVD staat voor een vrije markt, GroenLinks en PvdA zetten in op sociale huur. Dat wordt een lastig onderhandelingspunt.
‘Laten we helder zijn: D66 is de enige partij die echt zo helder kiest voor het middensegment. Maar één op de acht woningen is middenhuur. Mensen in de middenklasse zijn qua inkomen niet zielig. Het zijn leraren, zorgpersoneel, agenten. Allemaal Amsterdammers in hart en ziel die geen goed huis kunnen vinden. Ik vind dat pijnlijk om te zien.’

‘We willen mensen die in sociale huur zitten een kans bieden om door te stromen. Bij partijen die roepen dat we vooral sociale huur moeten bouwen, zie ik dat dit besef ook aan het groeien is. Het neemt niet weg dat dit een stevig onderhandelingspunt wordt.’

D66 zegt ook: alles wat de stad bouwt, moet duurzaam zijn. Door heel Amsterdam moeten bijvoorbeeld groene daken komen. Ook op koophuizen? Dat lijkt niet heel realistisch.
‘In zoverre: over twee jaar is natuurlijk niet elk dak groen. Maar we gaan er wel alles aan doen om deze versnelling in te zetten. We zullen mensen moeten helpen en ondersteunen. Maar geen misverstand, als we klaar zijn met mensen verleiden, komt ook gewoon een moment dat we gaan dwingen.’

Dwingen?
‘We zullen Den Haag daarbij nodig hebben en gelukkig zit er een stevige klimaatminister (Rob Jetten van D66, red). Maar ik geloof eigenlijk dat iedereen ervan doordrongen is dat we dit moeten doen, alleen moet ik ervoor zorgen dat mensen snappen hoe dit gaat. De grote verbouwing van Amsterdam is aanstaande.’

Op het gebied van Schiphol verduurzamen is D66 terughoudend. Korte vluchten willen jullie behouden zolang er geen duurzame alternatieven zijn.
‘Oh, daar ben ik zeer uitgesproken over. Ik vind dat Schiphol niet meer mag groeien. Die korte vluchtjes moeten verdwijnen, maar het is wel fijn als Amsterdam bereikbaar is. We moeten dan een goede internationale treinverbinding hebben.’

‘We zijn druk bezig met het project Zuidasdok, maar dat wordt door VVD-Kamerlid Daniel Koerhuis getorpedeerd. Ze willen dat geld gewoon niet naar Amsterdam brengen. Dat betekent geen internationale treinen, dat we daar niet kunnen bouwen, niet kunnen verduurzamen. Dat is echt een slechte weg. Ik verwacht van de Amsterdamse VVD dat zij dit anders zien dan Koerhuis.’

En tot die tijd blijven de korte vluchten.
‘We kunnen met de innovatiekracht van Amsterdam echt een verschrikkelijk groene gemeente worden, maar mensen moeten ondertussen wel hun leven kunnen leiden. Je moet niet vijf keer per jaar met het vliegtuig op vakantie gaan, maar je moet wel op vakantie kunnen. Ik vind dat vakantie niet iets moet zijn voor de happy few. Iedereen moet dat nog kunnen doen. Duurzaam en bewust.’

Bijvoorbeeld door mensen die vaker vliegen te belasten?
‘Daar zou ik erg voor zijn. Net zoals bedrijven stimuleren dat ze niet voor elk wissewasje de plas overvliegen.’

D66 heeft ook de ambitie het docententekort terug te brengen naar nul. De prognose is dat het naar 20 procent gaat.
‘Op dit moment hebben 10.000 Amsterdamse kinderen geen vaste leerkracht. Dat is een halve Ziggo Dome. Daar moet je buikpijn van krijgen.’

‘De afgelopen jaren is ingezet op woningen voor leraren. Dat moeten er nog meer worden. Elke school die zegt dat een leraar een woning nodig heeft, gaan we helpen. We gaan op zoek naar een huurwoning, het mag ook een koopwoning zijn: daar krijgen ze voorrang op. Ik beloof door roeien en ruiten te gaan. Vraag dat over vier jaar nog maar eens.’

Uit onderzoeken blijkt dat mensen zich wel willen laten omscholen tot leraar, maar het te veel geld kost om de opleiding te doen. Dat ligt bij het rijk. Moet de gemeente dit gaan vergoeden?
‘Als je erover denkt om leraar te worden, moet je inderdaad wel heel graag willen. Ik wil een loket bij de gemeente waar je je kan aanmelden om docent te worden en dat je aan de hand wordt genomen. Ik sluit renteloze leningen vanuit Amsterdam zeker niet uit.’

Jullie hebben met veel partijen samengewerkt de afgelopen jaren. Onlangs werd Volt het kind van D66 genoemd. Een gewild kind?
‘Ik heb bewondering voor mensen die nieuwe partijen oprichten, dat is niet makkelijk. Ik ben niet voor grote versplintering van de politiek, maar als er dan een nieuwe partij moet komen, heb ik het liever in het progressieve midden dan de zoveelste op een extreme flank.’

Dus een gewild kind, en waarmee jullie willen samenwerken?
‘Laat ze eerst maar inhoudelijk duidelijk maken wat ze willen met de stad. In hun partijprogramma zijn veel plannen nog niet uitgekristalliseerd. Als het neuzen tellen geweest is, mag de grootste partij het initiatief nemen. We gaan dan kijken.’