Burgemeester Femke Halsema probeert in een brief aan de gemeenteraad steun te krijgen voor haar besluit om preventief fouilleren uit te breiden in Amsterdam. Dit is uit beleefdheid, de burgemeester heeft een eigenstandige bevoegdheid om het middel toe te staan in de stad. In Amsterdam is een meerderheid van de partijen tegen preventief fouilleren.

In september is een maand lang in vijf wijken in de stad geëxperimenteerd met preventief fouilleren, na een jarenlange (politieke) discussie.Halsema wil de proef niet zozeer verlengen omdat de opbrengst zo groot was (bij slechts 3 procent van de 2368 gefouilleerde personen werd iets in beslag genomen), maar omdat de sociale impact ervan positief is.

Peiling

Uit een begeleidende peiling van gemeentelijk onderzoeksbureau OIS onder 767 bewoners zou blijken dat 70 procent van de ondervraagden uit de vijf wijken waar de controles werden gehouden, voorstander is van het middel. Een derde voelt zich veiliger, 56 procent is neutraal en 8 procent voelt zich onveiliger.

De burgerwaarnemers, betrokken Amsterdammers die toezicht hielden op de controleacties, hebben bovendien geen gevallen van etnisch profileren geconstateerd. Dit fenomeen, waarbij mensen van kleur een grotere kans hebben om staande te worden gehouden, is een bekend en veelvoorkomend nadeel van wapencontroles. Het toont aan dat de Amsterdamse politie op zorgvuldige wijze uitvoering geeft aan de wapencontroles, schrijft Halsema.

De opbrengst noemt zij relatief bescheiden, maar dat zou volgens de burgemeester kunnen komen omdat preventief fouilleren in september slechts op drie dagen per wijk was toegestaan. De burgemeester wil dit komend jaar uitbreiden naar negen dagen per wijk in een periode van drie maanden.

Detectiepoortjes

In een poging om politieke rugdekking te krijgen voor een verlenging van het experiment kondigt de burgemeester aan dat er voortaan mobiele detectiepoortjes gebruikt zullen worden bij de controleacties. Dan is het niet meer nodig om elke passant die staande wordt gehouden bij een wapencontrole te fouilleren, maar hoeft dit alleen nog bij de personen bij wie de metaaldetector afgaat. Hiermee wordt voorkomen dat er onnodig inbreuk wordt gemaakt op de lichamelijke integriteit en komt de driehoek tegemoet aan de uitdrukkelijke wens van een deel van uw Raad, schrijft Halsema. De driehoek is het overlegorgaan van de burgemeester, de politie en het Openbaar Ministerie.

D66, geen voorstander van wapencontroles, is door het experiment niet overtuigd. Deze proef is netjes uitgevoerd door de politie, maar laat net als bij eerdere keren dat naar dit middel werd gegrepen zien dat het erg weinig oplevert,” zegt D66-raadslid Reinier van Dantzig. Dat de burgemeester dit nu doorzet laat wel zien dat preventief fouilleren er blijkbaar koste wat kost moet komen. Dat is zorgelijk want we hebben echt een andere prioriteit: het handhaven van de coronaregels. Op dat gebied toont Halsema nog niet een schijntje van de passie en vastberadenheid die ze voor preventief fouilleren kennelijk wel kan opbrengen.”

De VVD, die preventief fouilleren eerder wel steunde, reageert wel enthouisast op de proef. Gerichte wapencontroles dragen bij aan een veiliger stad,” zegt VVD-raadslid Claire Martens. Bovendien laat deze proef zien dat de vrees van de gemeenteraad voor etnisch profileren ongegrond is geweest.”

Burgerwaarnemers

Halsema schrijft ook dat ze de controleacties vooraf duidelijker wil aankondigen. Nu wist de helft van de buurtbewoners niet dat er in hun wijk preventief gefouilleerd werd. Door de controleacties breder bekend te maken is de hoop dat bewoners wel drie keer nadenken voordat ze met een wapen de straat op gaan.

Bij elke wapencontrole (15 in totaal) werden acht politiemensen ingezet. Naast de burgerwaarnemers waren er bij sommige controles ook waarnemers vanuit de politievakbonden aanwezig, die toezicht hielden op de burgerwaarnemers. 91 procent van de burgerwaarnemers oordeelde positief over de manier waarop de politie de wapencontroles uitvoerde. Volgend jaar worden burgerwaarnemers niet meer nodig geacht bij de wapencontroles.

Geringe opbrengst

Tijdens de wapencontroles in september zijn 2368 personen gecontroleerd. 19,7 procent van de gefouilleerde personen was jonger dan 20 jaar, schrijft Halsema aan de raad. Ook werden 552 autos doorzocht en 599 tassen en 406 rugtassen gecontroleerd.

De betrokken politieagenten hebben bij 77 mensen in totaal 100 objecten in beslag genomen. Er zaten geen vuurwapens tussen. In 16 gevallen ging het om verboden wapens, zoals pepperspray, een boksbeugel of een ploertendoder. Ook werden 84 objecten in beslag genomen die wettelijk zijn toegestaan, zoals schroevendraaiers, zakmessen en keukenmessen, maar die wel als steekwapens gebruikt kunnen worden. Op diverse plekken in Amsterdam (en in andere grote steden) is het momenteel verboden om met dit soort objecten de straat op te gaan.

De controles vonden plaats in Bijlmer Centrum (Zuidoost), de Burgwallen Nieuwe Zijde (Centrum), in Geuzenveld (Nieuw-West), de Dapperbuurt (Oost) en in de Waterlandpleinbuurt (Noord). Gemiddeld werd bij 3 procent van de passanten iets gevonden. In de Bijlmer, berucht om het recente steekwapengeweld onder jongeren,was dat slechts bij 1 procent van de gecontroleerden het geval.